Hymnus Epiphaniae
Hymn for the Epiphany
First Line: Quicumque Christum quaeritis
Words: Aurelius Clemens Prudentius(384-413), Cathemerinon
Translation: Hymn For The Epiphany ("Lift up your eyes, whoe'er ye be"), R. Martin Pope
Source: The Hymns of Prudentius, Project Gutenberg (2005)
Editor's Note:
Quicumque Christum quaeritis is the opening line of the twelfth and last poem in the "Cathemerinon" (Hymns for the Christian's Day) by Aurelius Clemens Prudentius (384-413) . This twelfth poem or hymn contains 52 iambic dimeter strophes, and an irregular selection from its 208 lines. The following text from the Project Gutenberg file with translation by R. Martin Pope. In 1568, four short hymns were assembled from selected stanzas from Prudentius' hymn and introduced into the Roman Breviary by Pope Pius V, all of which conclude with the usual Marian doxology ("Jesu tibi sit gloria" etc., not composed by Prudentius), slightly varied to make the doxology appropriate for the several feasts employing the hymns. The four centos are:
1. Quicúmque Christum quæritis (Lines 1-4; 37-44; 85-88). Transfiguration.
2. O sola magnarum urbium (Lines 77-80; 5-8; 61-64; 69-72). Epiphany.
3. Audit tyrannus anxius (Lines 93-100; 133-136). Holy Innocents.
4. Salvete, Flores Martyrum (Lines 125-132). Holy Innocents.
HYMNUS EPIPHANIAE | HYMN FOR THE EPIPHANY
Quicumque Christum quaeritis, oculos in altum tollite, illic licebit visere signum perennis gloriae. Haec stella, quae solis rotam 5 vincit decore ac lumine, venisse terris nuntiat cum carne terrestri Deum. Non illa servit noctibus secuta lunam menstruam, 10 sed sola caelum possidens cursum dierum temperat. Arctoa quamvis sidera in se retortis motibus obire nolint, attamen 15 plerumque sub nimbis latent. Hoc sidus aeternum manet, haec stella nunquam mergitur, nec nubis occursu abdita obumbrat obductam facem. 20 Tristis cometa intercidat, et si quod astrum Sirio fervet vapore, iam Dei sub luce destructum cadat. En Persici ex orbis sinu, 25 sol unde sumit ianuam, cernunt periti interpretes regale vexillum Magi. Quod ut refulsit, ceteri cessere signorum globi, 30 nec pulcher est ausus suam conferre formam Lucifer. Quis iste tantus, inquiunt, regnator astris inperans, quem sic tremunt caelestia, 35 cui lux et aethra inserviunt. Inlustre quiddam cernimus, quod nesciat finem pati, sublime, celsum, interminum, antiquius caelo et chao. 40 Hic ille rex est gentium populique rex Iudaici, promissus Abrahae patri eiusque in aevum semini. Aequanda nam stellis sua 45 cognovit olim germina primus sator credentium, nati inmolator unici. Iam flos subit Davidicus radice Iesse editus, 50 sceptrique per virgam virens rerum cacumen occupat. Exin sequuntur perciti fixis in altum vultibus, qua stella sulcum traxerat 55 claramque signabat viam. Sed verticem pueri supra signum pependit inminens, pronaque submissum face caput sacratum prodidit. 60 Videre quod postquam Magi, eoa promunt munera, stratique votis offerunt tus, myrrham, et aurum regium. Agnosce clara insignia 65 virtutis ac regni tui, puer o, cui trinam Pater praedestinavit indolem. Regem Deumque adnuntiant thesaurus et fragrans odor 70 turis Sabaei, ac myrrheus pulvis sepulcrum praedocet. Hoc est sepulcrum, quo Deus, dum corpus extingui sinit atque id sepultum suscitat, 75 mortis refregit carcerem. O sola magnarum urbium maior Bethlem, cui contigit ducem salutis caelitus incorporatum gignere. 80 Altrice te summo Patri haeres creatur unicus, homo ex tonantis spiritu idemque sub membris Deus. Hunc et prophetis testibus 85 isdemque signatoribus, testator et sator iubet adire regnum et cernere: Regnum, quod ambit omnia diva et marina et terrea 90 a solis ortu ad exitum et tartara et caelum supra. Audit tyrannus anxius adesse regum principem, qui nomen Israel regat 95 teneatque David regiam. Exclamat amens nuntio, successor instat, pellimur; satelles i, ferrum rape, perfunde cunas sanguine. 100 Mas omnis infans occidat, scrutare nutricum sinus, interque materna ubera ensem cruentet pusio. Suspecta per Bethlem mihi 105 puerperarum est omnium fraus, ne qua furtim subtrahat prolem virilis indolis. Transfigit ergo carnifex mucrone destricto furens 110 effusa nuper corpora, animasque rimatur novas. Locum minutis artubus vix interemptor invenit, quo plaga descendat patens 115 iuguloque maior pugio est. O barbarum spectaculum! inlisa cervix cautibus spargit cerebrum lacteum oculosque per vulnus vomit. 120 Aut in profundum palpitans mersatur infans gurgitem, cui subter artis faucibus singultat unda et halitus. Salvete flores martyrum, 125 quos lucis ipso in limine Christi insecutor sustulit, ceu turbo nascentes rosas. Vos prima Christi victima, grex inmolatorum tener, 130 aram ante ipsam simplices palma et coronis luditis. Quid proficit tantum nefas, quid crimen Herodem iuvat? unus tot inter funera 135 inpune Christus tollitur. Inter coaevi sanguinis fluenta solus integer ferrum, quod orbabat nurus, partus fefellit virginis. 140 Sic stulta Pharaonis mali edicta quondam fugerat Christi figuram praeferens Moyses, receptor civium. Cautum et statutum ius erat, 145 quo non liceret matribus, cum pondus alvi absolverent, puerile pignus tollere. Mens obstetricis sedulae pie in tyrannum contumax 150 ad spem potentis gloriae furata servat parvulum: Quem mox sacerdotem sibi adsumpsit orbis conditor, per quem notatam saxeis 155 legem tabellis traderet. Licetne Christum noscere tanti per exemplum viri? dux ille caeso Aegyptio absolvit Israel iugo. 160 At nos subactos iugiter erroris inperio gravi dux noster hoste saucio mortis tenebris liberat. Hic expiatam fluctibus 165 plebem marino in transitu repurgat undis dulcibus, lucis columnam praeferens: Hic praeliante exercitu, pansis in altum brachiis, 170 sublimis Amalech premit, crucis quod instar tunc fuit. Hic nempe Iesus verior, qui longa post dispendia victor suis tribulibus 175 promissa solvit iugera. Qui ter quaternas denique refluentis amnis alveo fundavit et fixit petras, apostolorum stemmata. 180 Iure ergo se Iudae ducem vidisse testantur Magi, cum facta priscorum ducum Christi figuram finxerint. Hic rex priorum iudicum, 185 rexere qui Iacob genus, dominaeque rex ecclesiae, templi et novelli et pristini. Hunc posteri Efrem colunt, hunc sancta Manasse domus 190 omnesque suspiciunt tribus bis sena fratrum semina. Quin et propago degener ritum secuta inconditum, quaecumque dirum fervidis 195 Baal caminis coxerat, fumosa avorum numina saxum, metallum, stipitem, rasum, dolatum, sectile, in Christi honorem deserit. 200 Gaudete quidquid gentium est, Iudaea, Roma, et Graecia, Aegypte, Thrax, Persa, Scytha, rex unus omnes possidet. Laudate vestrum principem 205 omnes beati, ac perditi, vivi, inbecilli ac mortui: iam nemo posthac mortuus.
Editor's Note:
The Twelve Hymns of Cathemerinon, and their first lines are:
I. HYMNUS AD GALLI CANTUM | HYMN AT COCK-CROW (Ales diei nuntius | Awake! the shining day is born!)
II. HYMNUS MATUTINUS | MORNING HYMN (Nox et tenebrae et nubila | Ye clouds and darkness, hosts of night)
III. HYMNUS ANTE CIBUM | HYMN BEFORE MEAT (O crucifer bone, lucisator | Blest Cross-bearer, Source of good)
IV. HYMNUS POST CIBUM | HYMN AFTER MEAT (Pastis visceribus ciboque sumpto | Refreshed we rise, and for this bread that feeds)
V. HYMNUS AD INCENSUM LUCERNAE | HYMN FOR THE LIGHTING OF THE LAMPS (Inventor rutili, dux bone, luminis | Blest Lord, Creator of the glowing light)
VI. HYMNUS ANTE SOMNUM | HYMN BEFORE SLEEP (Ades Pater supreme | Draw near, Almighty Father)
VII. HYMNUS IEIUNANTIUM | HYMN FOR THOSE WHO FAST (O Nazarene, lux Bethlem, verbum Patris | O Jesus, Light of Bethlehem)
VIII. HYMNUS POST IEIUNIUM | HYMN AFTER FASTING (Christe servorum regimen tuorum | O Christ, of all Thy servants Guide)
IX. HYMNUS OMNIS HORAE | HYMN FOR ALL HOURS (Da puer plectrum, choreis ut canam fidelibus | Let me chant in sacred numbers, as I strike each sounding string)
X. HYMNUS AD EXEQUIAS DEFUNCTI | HYMN FOR THE BURIAL OF THE DEAD (Deus ignee fons animarum | Fountain of life, supernal Fire)
XI. HYMNUS VIII. KALENDAS IANUARIAS | HYMN FOR CHRISTMAS-DAY (Quid est, quod artum circulum | Why doth the sun re-orient take)
XII. HYMNUS EPIPHANIAE | HYMN FOR THE EPIPHANY (Quicumque Christum quaeritis | Lift up your eyes, whoe'er ye be)
If you would like to help support Hymns and Carols of Christmas, please click on the button below and make a donation.